Cele to tylko etapy podróży wymagające odwagi

Głównym celem wyjazdu było zapoznanie się z realizacjami w Zagłębiu Ruhry – niegdyś największym regionie przemysłowym Europy bazującym na górnictwie węgla kamiennego i hutnictwie, z sukcesem przekształcanym w region kultury i biznesu dzięki projektom rewitalizacji. Zanim jednak dotarliśmy do Zagłębia zatrzymaliśmy się w Zagłębiu Łużyckim – przy moście przerzutowym (Visitors’ Mine F60) ocalonym przed wyburzeniem przez grupę planistów, którzy zobaczyli w nim nie urządzenie, a monument – rzeźbę o ogromnej skali. Podobny pomysł kilka lat wcześniej pojawił się i nad Wisłą, w Machowie. Zabrakło jednak odwagi, determinacji i oczywiście pieniędzy. Kolejnym przystankiem był Autostadt w Wolfsburgu – przemysłowy park tematyczny jako obszar nadający temat rewitalizacji miasta. Wolfsburg zbudowany przy fabryce Volkswagena, którego połowa mieszkańców zatrudniona jest w tej fabryce, skutecznie opiera się odpływowi ludności w wyniku globalizacji produkcji. Muzeum, zlokalizowane w atrakcyjnym parku, przy działającej fabryce, prezentuje historię i przyszłość motoryzacji – przyjaznej środowisku.

Przyczynkowe rozeznanie przyszłych doświadczeń

Zagłębie Ruhry to prawdziwy poligon dla rewitalizacji. Udało się zobaczyć zaledwie niewielką część wdrożeń rewitalizacyjnych. Pierwszym punktem programu była eksploracja nieczynnej Huty Phoenix West w Dortmundzie, która czekając na finalne zagospodarowanie przez prywatnego inwestora udostępniona jest do zwiedzania. Dzięki pomostom Phoenix Skywalk dotarliśmy we wszystkie zakątki Wielkiego Pieca. Pracownicy goszczącej uczelni University Duisburg-Essen oprowadzili nas po innych terenach pohutniczych. Friedrich Schulte-Derne – Dipl. Geogr. pokazał nam drugą część Huty – Phoenix Ost, na miejscu której po całkowitej likwidacji i wybraniu zanieczyszczonego podłoża utworzono zbiornik wodny Phoenix See, otoczony osiedlem mieszkaniowym i zabudową usługową oraz przestrzeniami publicznymi. Profesor Rudolf Juchelka oprowadził nas po jednym z najbardziej rozpoznawalnych obiektów w Zagłębiu Ruhry – Landschaftspark Duisburg-Nord (180 ha) będącym efektem rewitalizacji zamkniętej w 1985 roku Huty Thyssen w Duisburg-Meiderich. Publiczny i bezpłatny wstęp czyni to miejsce licznie uczęszczanym przez mieszkańców i turystów parkiem, w którym zespolono dziedzictwo przemysłu hutniczego z przyrodą i nadano funkcje kulturowe (np. letnie kino w dawnej hali odlewniczej) i rekreacyjne (np. ścianki wspinaczkowe w silosach na surowce czy centrum nurkowe w zbiorniku na gaz). W Duisburgu było niegdyś 6 działających hut, z których do dziś funkcjonuje jedna. Teren po Hucie Krupp to dziś Logport – jedno z najważniejszych węzłów logistycznych w Europie (265 ha), gdzie zatrudnienie znajduje ponad 5 tys. osób, a o rewitalizacji w takim kierunku przesądziła lokalizacja nad rzeką Ren.

Zdania na temat, który z obiektów zrobił największe wrażenie, były podzielone – jednym z faworytów była Kopalnia i Koksownia Zollverein w Essen, z monumentalnym Szybem XII. Ten przemysłowy kompleks na tydzień przed ostatnim zjazdem górników do kopalni został uznany za zabytek, co pozwoliło na zachowanie obiektów i wykorzystanie ich potencjału dla rozwoju miasta Essen i regionu. Wkrótce został wpisany na listę UNESCO. Z najważniejszych obiektów na terenie Zollverein wymienić trzeba Ruhrmuseum z ekspozycją na najwyższym poziomie – zawierającą zarówno oryginalnie zachowane wnętrza i urządzenia, jak i nowoczesne elementy, Muzeum Designu RedDot, studio tańca PACT, basen na koksowniczych instalacjach, Triple Z – centrum biznesu i start-upów czy pełną kontrastów restaurację Casino, na którą zaadaptowano dawną halę sprężarek. Zwiedziliśmy także jedno z osiedli robotniczych Kopalni Zollverein – Hegemanns Hof, na którym rozkład niewielkich mieszkań miał umożliwiać odpoczynek górników po pracy, nie ograniczając gwarnego życia rodzinnego.

Zobaczyć samemu i móc dotknąć to poznać i zrozumieć

Uznana za najpiękniejszą Kopalnia Zollern w Dortmundzie jako pierwsza w Niemczech została uznana za zabytek. Zbudowana została w latach 1898-1904 w stylu secesyjnym, by pokazać prestiż i status właścicieli. Dziś pełni funkcje muzealne i kulturowe – zatem oprócz zwiedzania mieliśmy okazję uczestniczyć w festiwalu “Once upon a time”. Z kolei zachowana tylko w części Kopalnia Ewald została przekształcona dla funkcji kulturowych z przestrzenią publiczną (część historyczna), usługowych i logistycznych, w tym dla produkcji wodoru – paliwa przyszłości. Natomiast na terenie całkowicie wyburzonej kopalni Mont Cenis powstała Akademia i Park Energetyczny Mont Cenis – najbardziej ekologiczna budowla Niemiec. Pośród wielu przyjaznych środowisku rozwiązań jakie wprowadzono, zainstalowano panele fotowoltaiczne i zbudowano elektrownię funkcjonującą na bazie metanu pozyskiwanego z szybu nieczynnej kopalni. Dzięki temu obiekt jest nie tylko samowystarczalny energetycznie, ale połowę wytwarzanej energii przekazuje do pobliskiego osiedla.

Zapewne każdemu trudno sobie wyobrazić dla jakich funkcji można zaadaptować olbrzymi zbiornik na gaz – Gasometer Oberhausen (117,5 m wysokości, 67,6 m średnicy). Otóż od 1994 r. ten przemysłowy zabytek jest najwyższą halą wystawienniczą i eventową w Europie oraz punktem widokowym. Sam obiekt jak i wystawa o wymownym tytule “The Fragile Paradise”, która jest podróżą przez historię klimatyczną Ziemi i wpływie człowieka na naturę, zrobiły na nas wielkie wrażenie.

Zagłębie Ruhry słynie z ciekawie zrewitalizowanych składowisk – na większości z nich znajdują się instalacje, dla których warto pokonać kilkaset schodów lub różne długości ścieżek prowadzących na szczyt. Jedną z nowszych realizacji jest Tiger and Turtle – Magic Mountain w Duisburgu. Na szczycie hałdy umieszczono przeznaczone do spacerowania schody w kształcie roller coastera – mają symbolizować przemiany jakie zachodzą w Zagłębiu Ruhry.

Jednym z najbardziej interesujących, bo zaskakujących obiektów, które odwiedziliśmy był Lindlar Metabolon – European Centre of Resources Management. Ten wielofunkcyjny obiekt, bazujący na składowisku odpadów komunalnych i popiołów, jest wciąż czynnym składowiskiem. Jest to jeden z modeli gospodarki o obiegu zamkniętym, który powinniśmy realizować. Dowodzi, że składowiska już nie muszą łączyć się z fetorem! Metabolon to przestrzeń sportowo-rekreacyjna i edukacyjna (filia Universytetu Nauk Stosowanych z Kolonii – Technische Hochschule Köln) oraz … atrakcja turystyczna.  

W drodze powrotnej znów zatrzymaliśmy się w zagłębiu węgla brunatnego, tym razem środkowoniemieckim, gdzie spędziliśmy słoneczne popołudnie nad zbiornikiem poeksploatacyjnym Zwenkauer See. Jest to budowla przeciwpowodziowa i miejsce rekreacji (marina, plaża), dzięki któremu miasto, które miało zniknąć po zakończeniu działalności górniczej rozbudowuje się – można więc było zobaczyć siłę rewitalizacji.

Wyjazdy to podstawa integracji oraz rozwoju

Podczas wyjazdu braliśmy udział w wykładach, nie tylko na goszczącym nas Uniwersytecie Duisburg-Essen, ale w zapleczu edukacyjnym Metabolonu, w terenie, a nawet w autobusie. W drodze powrotnej, po naradzie, grupy dzieliły się wrażeniami i spostrzeżeniami co przerodziło się w ożywioną dyskusję. Teraz studenci pracują w zespołach nad raportami, które będą przedmiotem prezentacji i dyskusji oraz podsumowaniem niemieckich osiągnięć w rewitalizacji w gronie wszystkich roczników RTZ podczas planowanych po wakacjach warsztatów.

Nocowaliśmy i jedliśmy w obiektach zrewitalizowanych – jeden z noclegów był w hotelu na terenie obiektu UNESCO Zeche Zollverein, inny w Base Camp Bonn utworzonym w nieczynnej hali przemysłowej, gdzie pokoje stanowiły różnego rodzaju przyczepy i wagony „z odzysku”. Przy okazji posiłków zobaczyliśmy także nieczynną Kopalnię Carl w Essen – od 1978 centrum kulturalno-społeczne utworzone jako sprzeciw przed wyburzeniem i Innenhafen Duisburg – zrewitalizowaną dzielnicę przemysłową, która stała się częścią śródmieścia.

Wyjazd w całości sfinansowany był ze środków zewnętrznych. Był to pierwszy z cyklicznych wyjazdów terenowych po krajach europejskich mający na celu zapoznanie studentów RTZ z najważniejszymi wdrożeniami z zakresu rewitalizacji. Kolejny jest planowany na lato 2023, tym razem do Francji. Poza zdobyciem nowej wiedzy, zajęcia terenowe były okazją do integracji studentów wszystkich roczników RTZ – wspomnienia uwiecznione są na tysiącach zdjęć – zapraszamy do obejrzenia wybranych.

Kalendarz Google

Eksportuj iCal